Nieuwjaar

In Hongarije noemt men Oudejaarsavond 'Silvester-avond'. Op 31 december kunt u overal op straat attributen kopen, zoals toeters, slingers en maskers. Meestal wordt het feest met vrienden gevierd en wordt er gedanst.

Om middernacht wordt de televisie aangezet om naar het volkslied te luisteren en ook mee te zingen. Er worden rotjes gegooid en er is beperkt vuurwerk. Iedereen die men tegenkomt wordt gezoend. Men probeert de Kerstboom te beklimmen op het hoofdplein. Ook worden er spelletjes gespeeld, gepraat en gegeten.

Op Nieuwjaarsdag gaat men bij alle familieleden langs. Het is gebruikelijk om op deze dag een gedicht op te zeggen. In de coupletten zijn de beste wensen voor het nieuwe jaar verwerkt. In dorpen komen gemaskeerde figuren langs die gedichten opzeggen. Het is de bedoeling dat men ze wat geeft, bijvoorbeeld wijn, worst of geld. Ook kinderen doen mee aan deze traditie. Zij gaan op een stoeltje staan voor hun voordracht. Vervolgens krijgen ze wat spaarcentjes toegestopt

Een ander Nieuwjaarsdaggebruik is het eten van een gerecht dat uit veel kleine stukjes (peulvruchten) bestaat. Dus linzensoep of doperwten bijvoorbeeld. Als je dit doet, dan zul je veel geld hebben in het nieuwe jaar.

Met oud en nieuw blijven ouderen in Hongarije over het algemeen thuis. Ze kijken naar het populaire oudejaarscabaret, waarin de Hongaarse politiek op de hak genomen wordt. Jongeren daarentegen vieren oud en nieuw, szilveszter, massaal buitenshuis.

Vanwege de drukte moet al maanden vóór szilveszter een tafel in een restaurant gereserveerd worden. Gekleed in smoking en sjieke avondkleding en onder begeleiding van live muziek wordt dan op het begin van het nieuwe jaar gewacht. De hele avond worden er winterse lekkernijen opgediend, zoals zuurkool met hurka (bloedworst van varkensvlees en brood), en kan er gedanst worden.

Met een glas Hongaarse Törley-champagne in de hand wordt om twaalf uur met het zingen van het Hongaarse volkslied, God zegen de Hongaar, waarin om voorspoed voor Hongarije wordt gevraagd, het nieuwe jaar ingeluid.

Na twaalf uur begint de silvesterparty pas goed. Maar niet nadat de obers een jong biggetje door het restaurant gedragen hebben, dat tegen betaling aangeraakt mag worden. Een oud volksgeloof zegt dat het aanraken van jonge biggetjes geluk brengt in het nieuwe jaar.

Ook schoorsteenvegers brengen volgens een oud volksgeloof geluk. Vandaar dat schoorsteenvegers in hun zwarte werkkleding en met een roetig gezicht er op nieuwjaarsdag op uittrekken om gelukkig nieuwjaar te wensen. In ruil daarvoor ontvangen ze een kleine attentie.

Op nieuwsjaardag hoor je de hele dag op straat bekenden en onbekenden elkaar B.Ú.É.K (spreek uit: 'boejeek') toeroepen. B.Ú.É.K. is de Hongaarse afkorting van Boldog új évet kivánok, hetgeen 'Ik wens u een gelukkig nieuwjaar' betekent.

Kerstmis

In heel Oost-Europa vasten mensen de dag voor kerstmis, zodat het kerstmaal extra goed smaakt. Men gaat aan tafel als de eerste ster aan de hemel verschijnt en er wordt bij het diner 1 stoel vrijgelaten voor het kerstkind. Op kerstavond leggen engeltjes de cadeautjes oningepakt onder de boom. In Hongarije dragen als engelen of herders verklede kinderen een kribbe van huis tot huis en beelden taferelen uit van het bijbelse verhaal. Kellemes Karácsonyi ünnepeket és Boldog Új Évet!

De voorbereidingen op het kerstfeest beginnen ver vóór Kerstmis, zeker op het overwegend katholieke platteland, waar de kinderen tijdens de Advent samen met de pastoor een opvoering van het kerstverhaal instuderen. Dit gebruik wordt Bethlemezés genoemd en gaat terug op de middeleeuwse christelijke mysteriespelen. Het is de bedoeling dat het kerstverhaal met liederen, gedichten en geestige dialogen op vermakelijke wijze wordt opgevoerd.

Vooral in de kleinere dorpsgemeenschappen is het voor kinderen een hele eer om gekozen te worden voor een rol in het kerstspel. Op de laatste schooldag vóór de kerstvakantie wordt het kerstspel onder grote belangstelling van ouders en leden van de dorpsgemeenschap in de plaatselijke kerk opgevoerd.

Voor deze gelegenheid is de ruimte in de kerk voor het altaar omgetoverd tot een grote kerststal, waar de kinderen verkleed als Maria, Jozef, de herders, de drie wijzen uit het oosten en andere figuren het kerstverhaal in dichtvorm en zingend uitbeelden. Tijdens de kerstdagen wordt het kerstspel op het plaatselijke kabelnet eindeloos herhaald en bekijken de trotse ouders de verrichtingen van het eigen kroost op televisie.

Kerstavond
Op kerstavond is het in een Hongaars huis een drukte van belang. Vóór het bezoeken van de nachtmis moet nog heel wat werk verzet worden. De kerstboom wordt rond een uur of zes gebracht door Jezuska, de kleine Jezus.

Uiteraard is de kleine Jezus de heer des huizes zelf, die met een laken over zijn hoofd de kerstboom op de veranda zet en na een paar ferme bonken op de deur weer verdwijnt. Nadat de kinderen de zilverspar gevonden en bewonderd hebben, wordt er in de woonkamer of de voorkamer een plekje gezocht voor de kerstboom. De kinderen tuigen met hun moeder de kerstboom op.

Die is veel bonter versierd dan in Nederland en Vlaanderen. Alles mag er in. De boom wordt volgehangen met szaloncukor, chocolaatjes en zachte snoepjes die in zijde of gekleurd zilverpapier zijn verpakt. De laatste jaren wordt de Hongaarse kerstboom overigens steeds vaker met kerstballen en verlichting getooid, zoals in West-Europa.

Tijdens het optuigen van de kerstboom wordt het traditionele kerstgebak, bejgli, gebakken. Bejgli is een staafgebak van deeg, gevuld met maanzaad, walnoten of jam. Voor de smaak worden aan de vulling nog geraspte citroen en krenten toegevoegd.

Vader komt tijdens het optuigen van de boom 'thuis' en spreekt zijn verbazing uit over de schoonheid van de kerstboom.

Vader komt niet met lege handen thuis, want hij is de kleine Jezus tegengekomen die de cadeautjes voor het gezin aan hem meegegeven heeft. 'De kleine Jezus had namelijk nog erg veel te doen.'

Als vader de piek op de kerstboom zet, is het moment gekomen om de cadeautjes uit te pakken en elkaar Kellemes karácsonyi ünnepeket (Prettig kerstfeest) te wensen. De kinderen die aan het kerstspel hebben deelgenomen, moeten er nog een keer aan geloven: zij moeten hun deel nog een keer onder de opgetuigde kerstboom voordragen.

Dan verschijnen de eerste groepen jongens die gekleed in traditionele klederdracht van huis tot huis oude kerstliederen ten gehore brengen. Deze kantálók wensen de bewoners van het huis prettige kerstdagen, gezondheid en voorspoed in het nieuwe jaar. Na afloop van hun optreden worden ze getrakteerd op een glas wijn of een glaasje zelfgestookte pálinka, vruchtenjenever. De vrouw des huizes biedt de zangers plakjes bejgli aan.

Het kerstmaal is de volgende dag precies om twaalf uur 's middags. Favoriete kerstgerechten in Hongarije zijn wild en gevogelte, zoals gans, eend, kalkoen en kip. Armere gezinnen eten varkensvlees.

Het hoofdgerecht wordt voorafgegaan door een krachtige rundvleessoep. Het toetje op Kerstmis is steevast kastanjepuree met slagroom. Bij de maaltijd wordt een goed glas wijn gedronken. 's Middags komt de familie op bezoek en worden er heel wat staven bejgli verorberd met pálinka en sterke, geurende Turkse koffie.

Nu wordt er in Hongarije door veel mensen het huis al rond 5 december met kerstdecoraties versierd en staat de kerstboom er dan ook al. Want voor veel mensen luidt Mikolás de kersttijd in en wordt het huis dan al versierd en gezellig gemaakt.

sinterklaas

Sinterklaas in Hongarije heet Mikulás [Mikoelaasj]. Hij wordt ook wel télapó [Teelapoo = vadertje winter] genoemd en hij komt uit Lapland. Hij heeft geen zwarte pieten om zich heen om hem te helpen maar een klein duivel, Krampusz. Een echte Krampusz is voor kleine kinderen zo eng, dat je hem eigenlijk maar heel zelden ziet: een man met een enorm houten duivelsmasker op. Hij wordt vaak vervangen door kinderen met hoorntjes.
Er zijn enkele afwijkende gebruiken in Hongarije rond Sint Nicolaas ten opzichte van Nederland. Kinderen poetsen één van hun laarzen op en zetten deze in de vensterbank van hun slaapkamer, in andere streken gebeurd ditzelfde met een sok die in het raam gehangen wordt. Ze laten het raam open om Sinterklaas naar binnen te laten. Hij stopt in de nacht van 5 op 6 december lekkers in de schoenen van kindertjes mits zij deze gepoetst hebben. Per streek is het afhankelijk wat zij krijgen: zoetigheid, een klein cadeautje en een heel klein gouden roetje, voor hun lieve en hun stoute daden. Of twee poppetjes: een duiveltje omdat ze soms stout zijn en een Sint-Nicolaaspop omdat ze ook vaak lief zijn.
Vaak komt Mikulas ook op school (op zes december) en leest dan, net als in Nederland uit zijn grote boek voor. Rond Sinterklaas zijn er ook chocoladefiguren te krijgen, waarvan sommigen meer op de Kerstman, anderen zeer sterk op onze eigen Sint lijken, met staf, zak en mijter. Bij ons in het dorp komt s'avonds op 5 december mikolás en zijn krampusz-en bij elk gezin langs en krijgen de kinderen een snoepzak. De krampuszen lopen al bellende door het dorp om aan te kondigen dat Mikolás eraan komt. De kinderen zijn dan helemaal opgewonden en echt elk kind krijgt dan een zeer goedgevulde snoepzak met chocolade, koekjes en snoepjes. Dit wordt mede geregeld door de gemeente en ook wordt er door gemeente en Europese subsidiefondsen elk jaar voor de feestdagen 'voedselpakketten' uitgedeeld aan alle gezinnen met schoolgaande kinderen. Dit zijn mooie initiatieven en hoop dat dit nog lang mag blijven doorgaan. Ook onze kinderen kregen een snoepzak en wij kregen ook zo'n doos vol met bakmeel, vermicelli, poedersuiker, koekjes en melkpoeder. Onze Paco is altijd erg blij als Mikolás komt en dit jaar mocht hij zelfs op de foto met hem. Hij houdt nogal van de sint- en kersttijd met kado's en gezelligheid.

Winter

Even al een tijdje niks van me laten horen. We hadden het ook erg druk met het helpen van vrienden met de verbouwing van hun huis. Daar hadden we tijd voor want wat was november een natte maand. Normaal valt er altijd wel regen in november, maar dit jaar wel erg veel. En met onze leemgrond hier wordt dat erg glad. Dus niet echt paardrijden, de bergen zijn dan spekglad en de rijbak rij je zo stuk en is ook glad. Heel af en toe was er de mogelijkheid om te gaan paardrijden, maar niet zoveel als normaal in november. Begin december werd het ouderwets koud met sneeuw, zelfs s'nachts -24. Maar bij kerst al weer dooi en regen. Nu weer wat kouder en sneeuw en jawel, de verwachting van het weekend: dooi en regen. Dit is wel het meest op en neer gaande winter die ik meegemaakt heb in Hongarije. Normaal 3 maanden koud en flink wat sneeuw, januari en februari zijn de koudste maanden en dan -25 s'nachts is geen uitzondering. Maar dit jaar dus kwakkelwinter, niks aan dus en weinig paardrij-plezier. Ik hoop dat het nog even een gewone winter wordt en de dooi pas eind februari komt, zodat daarna gewoon de lente weer kan beginnen. De paarden staan nu allemaal op stal, de pony's kunnen nog wel op de wei. Die vinden het veels te leuk om te spelen in de sneeuw en de berg op te rennen. Ze hebben allemaal een dikke wintervacht en zien er uit als bolletjes en uit de kluiten gewassen knuffels, erg schattig. Namens ons alle, iedereen nog een gelukkig nieuwjaar gewenst!