De legende van Kincsem, het Hongaars wonderpaard

Waternymph, de moeder van Kincsem, werd op vier jarige leeftijd door de destijds 20-jarige Blaskovich, Ernö gekocht. Ondanks zijn jeugdige leeftijd was deze jonge man een echte paardenkenner. Op 17 maart 1874 werd in Kisber haar veulen geboren. Ze werd Kincsem (schatje) genoemd, één van de beroemdste merries van de wereld. De tweejarige veulen Cambuscan was haar vader.
Blaskovich placht al zijn jaarlingen per groep te verkopen. In 1875 waren dat twee hengsten en 5 merries. Baron Orczy Alex (later wereldberoemd door het boek 'The Scarlet Pimpernel') was de eerste koper, maar hij weigerde de twee merries omdat die er te gewoon uitzagen. Blaskovich besloot de merries zelf te houden en er mee te racen.
Kincsem debuteerde op 21 juni 1876 op een Duitse renbaan in Berlin-Hoppegarten. Dit werd de eerste van 54 overwinningen; Kincsem won alle 54 races waar ze aan meedeed, iets wat nadien nooit geëvenaard werd. Er wordt dan ook terecht over haar geschreven "ze is niet alleen onverslagen, ze is onoverwinnelijk". Kincsem's prestaties hebben niet alleen haar en haar eigenaar faam en reputatie gebracht, maar ook de hele tak van Hongaarse paardenfokkerij. Races, renbanen en tegenwoordig ook websites dragen haar naam, zelfs in landen waar ze nooit geweest is. Dit bewijst, meer dat wat dan ook, haar wereldwijde populariteit.
In 1977 werd bij de hoofdingang van de renbaan in Boedapest een levensgroot bronzen standbeeld opgericht, in het Kincsem herdenkingspark. In het Blaskovich familiemuseum in Tápiószele zijn haar trofeeën te zien, in Tápiószentmárton is het ruiterpark naar haar vernoemd, en de Hongaarse Laszlo Dubrovay uit Boedapest componeerde een muziekstuk dat gaat over dit legendarische Hongaarse paard.
Hoewel het reizen destijds een stuk primitiever was, deed Kincsem mee aan races verspreid over heel Europa. Terwijl veel paarden de belasting van het reizen niet aan konden, was dit paard dol op het reizen per trein. Ze hinnikte van blijdschap zodra ze de wagon zag, betrad deze langzaam en rustig maar werd pas rustig wanneer haar twee beste vrienden, een kat en haar verzorger Frankie, zich bij haar gevoegd hadden. Van Frankie is geen achternaam bekend en na verloop van tijd ging hij verder door het leven als Frankie Kincsem.
Na haar fantastische overwinning in de Goodwood Cup gaven de Britten haar de naam "Het Hongaarse Wonder". Het verhaal gaat dat Kincsem weigerde na haar bootreis de wagon te betreden omdat de kat er niet was. Ze bleef twee uur hinnikend aan de kade staan, totdat de kat haar uiteindelijk hoorde, aangerend kwam en op haar rug sprong. Toen haar verzorger op een koude nacht geen deken had, trok ze haar eigen deken naar beneden en dekte hem er mee toe. Sindsdien stond ze het niet meer toe dat ze afgedekt werd, maar trok de deken steeds weg om de Frankie toe te dekken.
Kincsem wist precies wanneer ze aan de finish kwam en besefte waar het om ging. Als een ware koningin liet ze haar beloning, een bloemenruiker door haar eigenaar aan haar trens bevestigen. Toen haar eigenaar Blaskovich eens te laat was, weigerde ze zich af te laten zadelen voordat ze haar bloemen ontvangen had.
Kincsem was tevens in staat haar jockey tot wanhoop te drijven door, zodra ze bij de start aankwam te grazen en op haar gemak naar madeliefjes te zoeken, waar ze gek op was. Hoewel ze soms na de start lengten achterstand opliep, won ze altijd ruimschoots. Ze was een echte ster en je zou kunnen zeggen dat ze er ook "steralures" op na hield. Zo weigerde Kincsem haver te eten en water te drinken dat niet uit Tápioszentmárton kwam. Toen het water eens opraakte, weigerde Kincsem drie dagen te drinken, totdat ze water kreeg uit een lokale bron, wat schijnbaar hetzelfde smaakte als het water waar ze aan gewend was. Deze bron werd daarna bekend als 'Kincsem's bron', en jarenlang verhaalde een gedenkplaat de bezoekers over de speciale rol die de bron in het leven van Kincsem gespeeld had. Dit soort anekdotes werden destijds in de kranten opgetekend.
In 1882 kreeg Kincsem haar eerste nakomeling, een veulen van Buccaneer, in een wagon op de spoorbaan in Boeda. Blaskovits noemde de merrie Budagyöngye (Parel van Boeda). Hij had zoveel vertrouwen in dit veulen dat hij een weddenschap afsloot van 1000 met een koers van 1000:1 op de zege van de veulen in de Duitse Derby drie jaar later. Budagyöngye werd een vrij aardig renpaard en hoewel ze geen Derbyfavoriet werd, beschikte ze over de robuuste gezondheid van haar moeder. De "Parel van Boeda" won niet alleen de Derby, maar daarbij tevens de weddenschap van 100.000 Gulden.
Na de geboorte van haar laatste veulen kreeg Kincsem een longontsteking en stierf ze op haar 13de verjaardag, op 17 maart 1887. Ze liet drie dochters en twee zonen na. Haar dochter en nakomelingen wonnen samen 41 klassieke races en zo'n 30 ereprijzen. Kincsems nakomelingen zorgden voor een beroemde familie, niet alleen in Hongarije maar door heel Europa.

Kincsem Park

Dit jaar zijn we met de stagiaires naar het Kincsem Park in Budapest geweest. Kincsem Park is natuurlijk vernoemd naar het beroemde renpaard Kincsem. Bij binnenkomst op het park zie je het grote standbeeld van Kincsem, daar ga je door de ingang door de oude tribune, hierachter zie je gelijk de moderne nieuwe tribune. De renbaan is groot, netjes, zeer goed bijgehouden. Elk weekend zijn er races, op zaterdag de dravers, op zondag de renpaarden in volle galop. We mochten de drafpaarden in hun stallen bekijken en hadden uitleg van de trainer. De stallen achter de renbaan waren moderne boxen, netjes bijgehouden en de paarden zagen er goed uit. We mochten in de stal bij de hengst die de afgelopen 7 wedstrijden bij de drafwedstrijden gewonnen had, en natuurlijk foto's van gemaakt. De paarden hebben ieder een eigen voorgeschreven maaltijd, dat schrijven ze op een schoolbordje die langs hun naambord hangt. De merries hebben konijnen in hun stal ter gezelschap. Elke morgen worden de paarden getraind. De paarden die geblesseerd zijn of rust hebben mogen in de wei(tje). Achter bij de stallen ligt een rijpark, waar je met het paard onder het zadel kunt trainen. Bij veel paarden knippen ze de manen zodat ze niet met hun hoofd gaan schudden en geïrriteerd raken van hun eigen manen. Er staan voornamelijk veel hengsten, maar ook enkele merries waarvan er ook een paar drachtig waren. De meeste zijn engelse en franse volbloeden. Elke team heeft zijn eigen gebouw met stallen, wasplaats, tuigkamer, kleine zitruimte en voederruimte met brokken, haver, wortels en appels. De hooi- en strobalen liggen buiten langs de stallen. De stallen worden elke dag uitgemest en de mest wordt ook dagelijks opgehaald. Bij elk gebouw zit ook een klein weitje en/of uitloop. De grotere weiden liggen achter al de stallen langs het rijpark. Daar zijn ook de stallen voor de gastpaarden en privépaarden. Alles ziet er keurig bijgehouden uit.

De oude gebouwen en stallen in gedeelte afgescheiden door schutting langs de renbaan naar het nieuwe stallencomplex zien er wat vervallen uit. Daar wonen ook enkele verzorgers en jockey's bij, evenals in het appartementencomplex vooraan op het terrein van het Kincsem Park. Sommige met heel hun gezin. Ook op het oude gedeelte hebben ze naast stallen ook een kleine oefenplaats met uitloop en/of wei(tje). Het was een zeer warme, maar wel leuke leerzame dag achter de schermen van de Hongaarse renbaan.

Pasen in Hongarije: locsolkodás.

Locsolkodás, Eierdecoratie & uitwisseling.
In sommige regionen in Hongarije werd Goede Vrijdag, de soberste dag van het Vasten, gezien als de dag waarop de paaseieren gedecoreerd zouden moeten worden. Tegen die tijd was het huis aan de kant, en het bakken compleet. Locsolkodás is de voornaamste reden waarom in Hongarije deze eieren gedecoreerd worden, maar er zijn ook andere tradities aan de gedecoreerde eieren verbonden;
De eieren werden door de peetouders voor het kerkgebouw aan hun peetkinderen geschonken. Dit gebruik stamt waarschijnlijk van het liefdesfeest van de vroege Christelijken. Hongaarse kinderen wisselden met Pasen gedecoreerde eieren (hímestojás) uit als teken van hun vriendschap.
Jonge meisjes zegelden hun vriendschap ook wel met 'bruidsborden'; deze bevatten een fles wijn en een grote pretzel, omringd door gedecoreerde eieren. Een groep meisjes, meestal 8, begeleiden het bord. De bruid, het ontvangende meisje, accepteert de gift door een paar eieren van de schaal te nemen en die te vervangen door een paar van de door haar gedecoreerde eieren, voordat ze het bord terugstuurt. De Hongaarse mannen decoreerden en gaven zelf ook eieren weg; een presentje dat vaak jarenlang door de meisjes gekoesterd werd.
Op Paasmaandag bezoeken en besprenkelen de (jonge) mannen al hun vrouwelijke verwanten, vrienden en/of buren, zelfs wanneer ze er geen intmieme betrekkingen mee hebben.
Voor deze speciale gelegenheid werd vroeger volgens eeuwenoude traditie folkloristische kleding gedragen, terwijl de mannen de vrouwen met water "begoten". Oorspronkelijk was het een landelijke traditie om water over de vrouwen te gooien, soms met bakken tegelijk, waarbij de vrouwen na iedere 'besprenkeling' van kleding verwisselden. Destijds ging het er soms vrij ruw aan toe; Jongens trokken de meisjes in alle vroegte mee naar vijvers, stroompjes of beekjes en gooiden hen daar in. De 'gelukkigen' werden slechts meegetroond naar een waterput waar het water over hen heen werd gegooid met een emmer. De verwachting was dat de meisjes dit goedgehumeurd ondergingen en hun plaaggeesten zelfs beloonden met gedecoreerde eieren, brood en pálinka.
Een mogelijke verklaring voor deze traditie is dat men geloofde in het reinigende, helende en vruchtbare effect van water. Ook werd verondersteld dat dit 'nat gooien' hen in de toekomst tot goede vrouwen zou maken, met veel kinderen.
Sinds enkele decennia is deze traditie ietwat 'aangepast' en vindt deze plaats op een iets minder spectaculaire manier. De vrouwen dragen tegenwoordig gewone kleding in plaats van folkloristische kostuums. Wel loopt men er op zijn 'paasbest' bij in, frisse nieuwe kleren. De mannen besprenkelen de vrouwen ook niet meer met water, maar met eau de cologne die weken voor Pasen overvloedig in de winkels te koop aangeboden worden.
Jongens in kleine groepen, mannen met hun zoons, of vrijgezelle mannen verlaten hun huis in de vroege ochtengloren en hun 'rondgang' duurt de hele dag. Ze begroeten meisjes en vrouwen met kortere of langere gedichten (vaak een grappig gedicht over het paas-sprenkelen) en besprenkelen hen niet langer meer met bakken water, maar met eau de cologne. De vrouwen op hun beurt trakteren de mannen met versnaperingen, pálinka en de hand beschilderde eieren.
De vrouwen dienen goed voorbereid te zijn en het wordt als een schande gezien wanneer de eerste bezoeker aan de deur komt en het meisje niet klaar is om deze volgens traditie te ontvangen. De voorbereidingen bij de vrouwen bestaan uit het grondig reinigen en decoreren van hun huis, en het koken en decoreren van een paar dozijn eieren. De vrijgezelle mannen ontvingen op deze manier meerdere eieren van verschillende vrijgezelle meisjes. De eieren werden opgeborgen en na een paar weken tevoorschijn gehaald om te zien welke eieren de meeste kleur verloren was; dat meisje zou het meeste naar hem smachten.
Tevens is er enige spraken van competitie onder de jonge meiden; wie de meeste besprenkelingen krijgt is de winnaar. Vandaar dat men elkaar met Pasen wel een "gelukkig Pasen en veel rode eieren" toewenst. (Boldog Húsvéti ünnepeket és sok piros tojást).
Het eindresultaat? Op maandagavond stinken de meiden, door besprenkelingen met verschillende soorten eau de cologne, een uur uit de wind. De mannen zijn op totaal andere wijze beneveld: hebben zoveel alcoholische versnaperingen dat ze vaak zwalkend over straat of in de greppels terug te vinden zijn.

Parlagfü

In Hongarije ben je verplicht om Parlagfü uit je tuin te verwijderen. De straffen voor het niet verwijderen van deze plant kan een boet opleveren van maar liefst 5 miljoen forint of 17.857,- Euro (koers €1 = Huf 280, 26 januari 2009)
Allergie: Het stuifmeel geeft een heftige hooikoortsreactie, evenals het aanraken van de bloeiwijze. In Nederland vinden onderzoekers de laatste jaren een sterke groei van het aantal ambrosiapollen in de lucht. De late bloei van de plant, in september en oktober, verlengt het hooikoortsseizoen met twee maanden. Bij een warmere zomer gevolgd door een warme herfst kan de plant steeds beter in Europa gedijen. Deze woekerende plant dreigt een grotere boosdoener te worden dan de thans bekende verspreiders van pollen. Per plant kan tot een miljard pollen verspreid worden, waarbij de allergische werking van de pollen enkele malen sterker is dan die van gras, de tot op heden voornaamste oorzaak van pollenallergie in Nederland.

Hongaarse paardenshows

Folkloristische Paardenshows in Hongarije kun je eigenlijk het hele jaar door bezichtigen. Meestal worden ze in het weekend en tijdens de vakantieperiodes gehouden door heel het land heen. Bij ons in de buurt worden ze regelmatig bij Bodor Major in Tahitótfalu gehouden.
Het maakt niet uit of de show 's ochtends, 's middags of 's avonds plaatsvindt, u wordt meestal verwelkomd met een typisch Hongaars drankje: Pálinka.
De voorstelling zelf bestaat uit een wervelende paardenshow. Terugkerende elementen zijn demonstraties van de rijvaardigheid, waarbij eveneens de gehoorzaamheid van de paarden gedemonstreerd wordt. Het was vroeger immers van levensbelang dat de paarden onvoorwaardelijk gehoorzaamden. De puszta was één grote, boomloze vlakte waar men zich niet gemakkelijk kon verschuilen. Wanneer er gevaar dreigde, moesten de paarden op commando gaan liggen om zo onzichtbaar te zijn in het hoge gras. Vervolgens gingen de betyaren er zelf op liggen in de hoop niet opgemerkt te worden.
Wanneer de paarden eenmaal op de grond lagen mochten ze niet opschrikken. Bij het hanteren van de zweep doorbreekt deze de geluidsbarrière en maakt het hetzelfde geluid als een pistoolschot. Om ze te wennen aan pistoolschoten werden ze daarom getraind en leerden ze letterlijk de 'klappen van de zweep' kennen. Daarnaast werd de zweep als wapen gebruikt omdat de betyaren in hun vlucht niet de tijd hadden hun pistolen te herladen. Door op hun paarden te gaan staan en met hun lange zwepen rake klappen uit te delen wisten de betyaren hun vijand uit te schakelen. Tijdens een show wordt ook de behendigheid met de zweep op verschillende manieren gedemonstreerd.
Het water was vaak niet te drinken, dus dronken de betyaren (rode) wijn. Ze hadden ze altijd een zadeltas hangen met een fles wijn en een stuk brood, zodat ze in geval van nood snel konden vluchten. Tijdens de show is te zien hoe de csiko's (paardenknechten of Hongaarse cowboys) zonder hulp of opstap vanaf de grond op de ongezadelde paardenrug springen en snel wegrijden, zoals vroeger vaak noodzakelijk was.
Speciaal voor de toeristen zijn de csiko's gekleed in traditionele (wijde) broek, blouse en vest. De kleur is afhankelijk van de streek. Tijdens de shows wordt meestal ook een behendigheidsspel gedemonstreerd. Vroeger mochten hier alleen de belangrijke en behendigste Csiko's aan deelnemen. De winnaar van het vorige jaar was de uitdager en de andere deelnemers moesten een rode sjaal af zien te pakken. Hoewel het een vrij simpel spel lijkt, is het niet gemakkelijk om de paarden dicht bij elkaar te manouvreren. Degene die de sjaal het langs bij zich kon houden mocht het komende jaar gratis eten en drinken en het mooiste meisje kussen.
Soms is er mogelijkheid om zelf een stukje op een paard te rijden, of een rondrit met paard en wagen te maken. Meestal zijn er authentieke Hongaarse dieren te bezichtigen zoals het Hongaarse grijze rund, het racka schaap, het mangalicavarken en/of specifieke Hongaarse hondenrassen.

Ook vormen van mooie paardenshows zijn: riddershows, boogschieters te paard, kozakken shows, western shows en amazonezit demonstraties.

Wijnoogstfeest

September is de maand van de Hongaarse wijnoogstfeesten. Een feest om een goede oogst te vieren en elkaars wijnen en pálinka te proeven. Elk jaar worden we uitgenodigd door de omliggende dorpjes om met onze paarden en pony's te komen en in de optocht te rijden. Zo ook dit jaar zijn we natuurlijk in Legénd zelf, Romhány en Nésza gegaan. De wijnoogstfeest is een echte hongaarse traditie, voorop gaan de paarden, gevolgd door de druivendragers, iemand die alles aankondigd en er een leuk verhaal van maakt en nieuwtjes/grapjes verteld en meestal een trommel bij heeft, paardenkar met daarop meestal het jongst getrouwde stel, andere kar met muziek en evt. andere karren met kinderen, zangkoor en dansers lopen mee. Verder mag iedereen meelopen of aan optocht meedoen. Degene die meedoen aan optocht mogen bij elke stop onderweg, drank en gebak proeven en als dank daarvoor wordt er gezongen en gedanst. Onderweg worden er druiven en snoepjes uitgedeeld aan toeschouwers. Het is een optocht met typische hongaarse kleding, muziek en dans door het dorp, hier en daar door dorp staan er tafeltjes met daarop wijn, pálinka, frisdrank en gebakjes waar gestopt wordt om te proeven. Veel inwoners van het dorp lopen dan ook in hongaarse kleding. Ook zijn veel jongens dan verkleed als meisjes. De jeugd verkleed zich voornamelijk als zigeuner, boogschieter, boer, zwerver. De tocht eindigd bij het gemeentehuis waar iedereen gulyás of pörkölt krijgt aangeboden. S'avonds is er bál met muziek en daar wordt flink gedanst.

Maar je kan wel nagaan dat aan einde van de tocht de deelnemers meestal genoeg ophebben dat ze s'avonds niet meer naar het bál (feest) gaan.